Rob, Jopie, Jan en Zwaantje staan als ervaringsdeskundigen elk jaar op de Oranje Kruis Beurs. Ze vertegenwoordigen daar de patiëntenvereniging HOOFD-HALS. De bedoeling van deze beurs is kennis en kunde over EHBO verspreiden. Jopie werd in 1968 bestraald. “Ik werd op een gegeven moment hees en na een bezoek aan de KNO-arts werd geconstateerd dat er een poliep zat en ik ben toen preventief bestraald. Door de bestraling kreeg ik het op een gegeven moment steeds benauwder en had ik slikproblemen. Uiteindelijk adviseerde de KNO-arts om toch het hele strottenhoofd te verwijderen.” Jan Zwaan is gelaryngectomeerd nadat er tien jaar geleden schildklierkanker bij hem werd geconstateerd. Op zo’n Oranje Kruis Beurs raakten ze in gesprek met Nico Heij van RISC Control & Training. Nico en Margot Heij verzorgen al geruime tijd wereldwijd BHV-trainingen en -diensten, bieden trainingen op het gebied van bedrijfsveiligheid aan en zijn actief in de segmenten luchtvaart, Eerste Hulp en bedrijfsveiligheid.
”Op de Oranje Kruis Beurs kwam ik in gesprek met Rob en Jopie”
“Vanuit de trainingsafdeling van de luchtvaartmaatschappij TUI kreeg ik verschillende vragen,” vertelt Nico, “vragen als ‘hoe gaan we om met iemand aan boord die niet door de mond of neus ademt maar via de hals, en wat doen we op het moment dat zo iemand zuurstof toegediend moet krijgen? En als zo iemand hyperventileert, heeft het dan zin om een hand voor zijn of haar neus te houden?’ Op de Oranje Kruis Beurs kwam ik in gesprek met Rob en Jopie. Ik had hun kraam al vaker bezocht en ook weleens wat leesvoer meegenomen. Ze vertelden mij dat zij onder andere bij verpleegopleidingen en EHBO-cursussen lezingen geven over hoe om te gaan met gelaryngectomeerden. Ze zeiden dat ze dit ook wel zouden willen doen bij het onderdeel EHBO van de ‘recurrent training’ die mijn vrouw en ik jaarlijks verzorgen voor TUI. Een ‘recurrent training’ is een bijscholing die het vliegend personeel jaarlijks moet volgen om hun kennis over alle facetten rondom het vliegen up-to-date te houden. TUI gaf hun fiat voor deelname van de patiëntenvereniging aan de ‘recurrent training’ en Rob, Jopie, Jan en Zwaantje gingen aan de slag. Op 33 trainingsdagen, wekenlang, steeds op dinsdag, hebben ze om en om hun kennis over laryngectomie gedeeld tijdens het onderdeel EHBO en reanimatie.”
Hoe reanimeer je een gelaryngectomeerde?
Tijdens zo’n training, die een hele dag duurt voor het cabinepersoneel, schuiven Rob en Jopie of Jan en Zwaantje ’s middags aan bij het onderdeel EHBO en reanimatie. Nico introduceert het koppel dat die keer aanwezig is en legt uit wat de bedoeling is van hun deelname. Op 6 maart 2018, de allerlaatste trainingsdag, wordt zoals elke week, na de introductie door Nico de training overgenomen, deze keer door Rob en Jopie. In drie kwartier leggen ze uit hoe het komt dat Jopie gelaryngectomeerd is, waar zij in het dagelijks leven tegenaan loopt en hoe zij hier samen mee omgaan. Verder geven ze met een PowerPoint presentatie uitleg over wat een laryngectomie precies inhoudt. Na de presentatie krijgen de deelnemers de gelegenheid om vragen te stellen en voor wie dat wil en durft, in de stoma van Jopie te kijken. Vol bewondering en hier en daar met ongeloof wordt het ‘gaatje in de keel’ bekeken en komen er vragen zoals: ‘Doet het pijn? Is het vermoeiend om zo te praten? Hoe gaat het snuiten?’ Aansluitend op deze presentatie wordt de deelnemers op een pop voorgedaan hoe je een gelaryngectomeerde moet reanimeren. Daarmee wordt dit onderdeel afgesloten en is voor Rob en Jopie het werk gedaan.
Gaan andere luchtvaartmaatschappijen het ook oppakken?
De deelname aan deze trainingen is door Rob, Jopie, Jan en Zwaantje als positief maar ook als bijzonder intensief ervaren. Heel plezierig vonden ze dat ze ondanks de tijdsdruk in de trainingen de ruimte kregen om hun verhaal te doen. Het grote verschil met de lessen die ze normaal geven, is dat in deze trainingen vooral het technische gedeelte over laryngectomie veel aandacht kreeg. De persoonlijke beleving wordt volgens hen vaak het meest interessant gevonden door deelnemers aan een gastles. Hun persoonlijke verhalen brengen ze altijd op een luchtige en speelse manier.
Alle vier zijn ze blij dat zij dit hebben mogen doen, het is immers belangrijk dat gelaryngectomeerden goed geholpen worden in geval van nood, ook in een vliegtuig. Ze hopen dat ze door het geven van deze trainingen eerste hulp bij gelaryngectomeerden meer bekendheid hebben gegeven en dat dit ook door andere luchtvaartmaatschappijen opgepakt zal gaan worden. In elk geval hebben ze bij de mensen van TUI eerste hulp voor gelaryngectomeerden op de kaart gezet.
Via de Trachostoma app en op tracheostoma.nl is stap voor stap te zien hoe je iemand met een halsstoma beademt, hoe de stoma verzorgd moet worden en wat je kunt doen in geval van bijvoorbeeld hyperventilatie of verdrinking. In het Nederlands, Engels en Spaans.
Rob en Jopie van Streun en Jan en Zwaantje Zwaan
