Leo Eppink vertelt deze morgen in twee gastlessen van 75 minuten aan geïnteresseerde studenten waar ze aan moeten denken als ze als verzorgende te maken krijgen met een gelaryngectomeerde.
Na een korte introductie van de docent begint Leo zijn eerste gastles voor 25 MBO-studenten verzorging aan het Landstede in Zwolle. Hij stelt zich voor en legt meteen uit dat hij in 2011 gelaryngectomeerd is en wat de operatie inhoudt: het verwijderen van het strottenhoofd met de stembanden en het scheiden van de luchtweg van mond en keel. “Hebben jullie enig idee hoe lang zo’n operatie duurt,” vraagt hij de studenten. De antwoorden variëren van twee tot zes uur. Bij hem, in 2011, duurde de operatie tussen de zes en zeven uur. Leo legt uit hoe zo’n operatie gaat, dat er een grote wond voor moet worden gemaakt. “Waarom zouden ze zo’n wond nieten en niet gewoon hechten,” vraagt Leo tussen neus en lippen door. Dat weten de studenten wel. Omdat het een grote wond is en de nietmethode minder littekenweefsel veroorzaakt. “Wat fijn is omdat de hals een beweeglijke plek is,” voegt Leo eraan toe.
Verzorging
Dat roken een oorzaak kan zijn van hoofd-halskanker, dat weten de studenten wel, maar dat vooral de combinatie roken en alcohol hier een rol speelt, wisten ze niet. Bij Leo was waarschijnlijk de oorzaak dat het klepje tussen de maag en de slokdarm niet goed functioneerde en er vaak maagzuur naar boven kwam zonder dat hij het merkte. “Wat had u wel gemerkt,” vraagt een van de studenten. “Hees, benauwdheid en ik liep de halve marathon zo’n tien minuten langzamer,” is het droge antwoord van Leo. De studenten krijgen van hem een minicursus stomaverzorging: “Want dat is belangrijk voor jullie om te weten.” Ze bekijken het materiaal waarmee de huid wordt schoongemaakt en voorbereid, horen over sprayen als er slijm moet worden opgehoest, plakken zelf een pleister, bekijken filters en stemprotheses. “Oh, dus u moet naar het ziekenhuis om de stemprothese te laten vervangen. Hoe vaak moet dat dan?” Leo legt geduldig uit dat dit per persoon nogal kan verschillen, dat het een specialistisch klusje is dat goed moet gebeuren. “Als het niet goed gebeurt, kan het voor veel problemen zorgen, zoals ik onlangs zelf weer eens heb gemerkt.”
Beademen
“Kunt u nog ruiken, hoe gaat het als u verkouden bent en zwemmen, hoe gaat dat?” De ene vraag na de andere wordt door Leo rustig en uitgebreid beantwoord. “En als ik hier nou neerval en gereanimeerd moet worden, dan laten jullie me niet zomaar liggen toch,” zegt Leo plagerig. Ze begrijpen het meteen, beademen moet op het tracheostoma. “Want wat gebeurt er met de lucht die je in mijn mond blaast? Juist, die komt in mijn maag. Wat gebeurt er vaak als je iemand via de mond beademt? Inderdaad, de maaginhoud kan naar boven komen, vooral als iemand kort ervoor heeft gegeten. Nou, dat risico loop je bij mij niet.” De studenten grinniken. Leo legt op alle tafels het visitekaartje van de tracheostoma app. “Hier kunnen jullie alles vinden over beademen bij een tracheostoma. Er staat ook in hoe je een tracheostoma moet verzorgen.” Naar aanleiding van de app vertelt Leo over de patiëntenvereniging HOOFD-HALS, wat de vereniging allemaal doet en hoe belangrijk dat is voor (ex)patiënten.
Tot slot laat Leo nog een filmpje zien waarin hij vertelt over een speciale nachtpleister waar hij veel baat bij heeft. We zien Leo samen met zijn vrouw wandelen en praten. “Hier praat u zonder op het knopje te drukken,” zegt een alerte student. Dat geeft Leo de gelegenheid ook nog iets te vertellen over de handsfree spreekklep. “Sommige mensen spreken dagelijks met een handsfree spreekklep en bij sommige mensen lukt dit helaas niet!” Leo laat zien dat dit meer druk op zijn pleister veroorzaakt, dat de pleister daardoor sneller loslaat. “Als ik weet dat ik veel moet praten, zoals vandaag, dan gebruik ik hem niet. Maar er zijn veel situaties waarin het fijn is om beide handen vrij te hebben.”
Aan het eind van de les mogen de leerlingen met een lampje in zijn stoma kijken. Ze staan ervoor in de rij. “Dat ziet er eigenlijk heel mooi uit,” is het commentaar van een van hen. Als alle leerlingen het lokaal hebben verlaten zegt de docent tegen Leo: “Dit weten ze aan het eind van hun studie nog, ik zie dat jouw verhaal zoveel indruk op ze maakt.” En daar doet Leo het natuurlijk voor, dat de studenten het goed onthouden en weten waar ze aan moeten denken bij een gelaryngectomeerde.
Leo Eppink
