Algemeen Dagblad, 1 november 2025 | Door: Priscilla van Agteren
HPV is vooral bekend als mogelijke veroorzaker van baarmoederhalskanker bij vrouwen. Het virus kan echter ook tot andere soorten kankers leiden die ook mannen kunnen krijgen. Maar jongens en mannen zijn zich niet altijd bewust van de risico’s die zij lopen, zien experts.
Het humaan papillomavirus, vooral bekend onder de afkorting HPV, kunnen we krijgen door seksueel contact. In verreweg de meeste gevallen merk je niets van een besmetting, zegt Ellen van Cann, oncologisch hoofd-halschirurg bij UMC Utrecht. „Het afweersysteem kan het virus meestal binnen een of twee jaar zelf opruimen.’’
In die tijd ben je wel drager en kun je dus een ander besmetten. Dat kan bijvoorbeeld via orale seks en penetratieseks. „HPV is wijdverbreid en de meeste mensen lopen vroeg of laat een keer de infectie op.’’
Meer mond-keelholtekanker door HPV
Soms krijgt het lichaam het virus niet goed weg, en kan kanker ontstaan. „Van alle kankersoorten die HPV kan veroorzaken, is dat het vaakst baarmoederhalskanker bij vrouwen. Maar HPV kan ook leiden tot kanker op andere plekken in het lichaam, vaak op of bij de plek van de besmetting.’’
Ook vaginakanker, anuskanker, schaamlipkanker, peniskanker en mond-keelholtekanker kunnen worden veroorzaakt door HPV. Van Cann behandelt en opereert patiënten met mond-keelholtekanker. „Roken en alcohol drinken geven een verhoogde kans op deze kankersoort, maar we zien dat het aantal gevallen door HPV sterk toeneemt.’’
Jaarlijks krijgen nu ongeveer zevenhonderd mannen en vrouwen de diagnose mond- keelholtekanker. Bij de helft van hen is de oorzaak HPV. „We zien daardoor nu ook jongere patiënten met deze kankersoort. Steeds vaker zijn zij onder de 50 jaar.’’
Bult in de hals
Mond-keelholtekanker begint vaak met subtiele klachten of een heel klein tumorplekje, zegt Van Cann. „Soms is de afwijking zo klein dat het met het blote oog nauwelijks zichtbaar is.’’
De diagnose mond-keelholtekanker wordt mede daardoor vaak pas laat gesteld. „Het kan wat keelpijn geven, maar verder merk je er in het begin meestal weinig van.’’ Bij veel patiënten wordt mond- keelholtekanker pas opgemerkt als ze een bult in hun hals krijgen. „Dat is een uitzaaiing van de kanker naar de lymfeklieren.’’
HPV kan ook kanker veroorzaken bij mensen die nog jong zijn en heel gezond leven, benadrukt Van Cann. „Veel van mijn patiënten met kanker door HPV zijn verder gezond. Ze drinken en roken vaak niet, hebben een gevarieerd en goed dieet en bewegen meer dan voldoende. Dan kan de diagnose een hele schok zijn.’’
De behandeling van mond-keelholtekanker is ingrijpend voor de patiënt. Deze bestaat uit een combinatie van een operatie, bestraling en/of chemotherapie. „De mond en keel zijn een kwetsbaar gebied. De behandeling kan blijvende gevolgen hebben, zoals slikklachten en problemen met spreken.’’
Voorkomen met een vaccinatie
De HPV-vaccinatie kan voorkomen dat je langdurig ziek wordt door HPV en later kanker krijgt. Het vaccin wordt via het Rijksvaccinatieprogramma gegeven aan kinderen van 10 jaar oud.
„We komen steeds meer te weten over HPV en de vaccinatie-adviezen worden daarop aangepast’’, zegt Jeanne-Marie Hament, programmamanager bij het RIVM. „De HPV-vaccinatie werd voor het eerst gegeven in 2009, en toen alleen nog aan meisjes om baarmoederhalskanker te voorkomen. Sindsdien weten we meer over de rol die het virus speelt bij het ontstaan van meerdere soorten kanker. Daarom krijgen nu ook jongens sinds 2022 het vaccin.’’
Naar verwachting komt binnenkort in Nederland een nieuw vaccin beschikbaar tegen HPV. „Het vaccin dat we nu hebben beschermt tegen twee serotypes van het virus. Dit nieuwe vaccin beschermt tegen negen serotypes en daarmee nog beter tegen kanker en daarnaast ook tegen genitale wratten.’’
Ook op latere leeftijd kan het zinvol zijn om alsnog het vaccin te halen. „Het vaccin kan bescherming bieden tegen andere HPV-typen waarmee iemand nog niet besmet is. Overleg met je huisarts over wat in jouw situatie verstandig is.’’ Tot 18 jaar is het vaccin gratis, daarna is het voor eigen rekening.
