Hoe kun je je verstaanbaarheid verbeteren als je uitspraak slechter is dan voorheen?
Dr. L. van der Molen is als logopedist en onderzoeker werkzaam in het Antoni van Leeuwenhoek. Zij combineert haar werkzaamheden als logopedist met het doen van onderzoek op het gebied van hoofd-halsoncologie
Communiceren in de breedste zin van het woord
“Als je uitspraak slechter is dan voorheen, door bijvoorbeeld een behandeling in het hoofd-halsgebied, dan kan dat behoorlijk wat frustraties opleveren. Niet alleen omdat je vaker de vraag krijgt: “Wat zeg je?”, maar ook omdat je vaak hard je best moet doen om verstaanbaar te zijn. Tijdens mijn werkzaamheden als logopedist in het Antoni van Leeuwenhoek zie ik regelmatig mensen die hiermee worstelen.
Zo ook een lieve, zeer gemotiveerde en strijdlustige opa die na een strottenhoofdverwijdering en een eerdere operatie aan zijn tong, aangaf moeite te hebben met het communiceren met zijn kleinkinderen. Bepaalde klanken kon hij niet meer maken, waardoor zijn verstaanbaarheid was verminderd. Aangezien hij en zijn vrouw wekelijks op de kleinkinderen passen, was dit iets wat hem behoorlijk bezighield. Voorheen ging hij met zijn kleinzoon knutselen en gaf hij hem tijdens het samenzijn instructies. Nu deed hij dat niet meer. Bang om niet begrepen te worden en bang voor het verpesten van de fijne momenten met zijn kleinzoon.”
Non-verbale communicatie kan in veel gevallen heel waardevol zijn
“De logopedische behandeling heb ik vervolgens gericht op het leren inzetten en toepassen van andere communicatiemogelijkheden. Wat zijn synoniemen van woorden die moeilijk uitgesproken kunnen worden? Kun je een woord ook omschrijven of uitbeelden? Ook non-verbale communicatie bleek in dit geval heel waardevol te zijn. Deze opa heeft kunnen ervaren dat je ook samen bezig kunt zijn, zonder iets te hoeven zeggen. De insteek bleek een succes, voor zowel opa als kleinzoon.
Een ander voorbeeld is een man die tijdens het biljarten graag een koekje bij zijn koffie wilde. Doordat hij de ‘k’ niet kon uitspreken, werd hij niet begrepen. Tot zijn grote frustratie werd hem steeds van alles bij de koffie aangeboden, behalve een koekje. Hij had er niet aan gedacht om een ander woord voor koekje (in zijn geval stroopwafel) te gebruiken, totdat ik hem op deze oplossing wees. Als ze geen stroopwafel hebben, komen ze wel met een ander koekje, maar niet met het saucijzenbroodje dat hij nu steeds aangeboden kreeg. Speculaas, waarbij je de ‘k’ weglaat is nog steeds spe-ulaas, -oe-je kan van alles worden. De ‘k’ helemaal vermijden hoeft soms niet eens.
Dus voor iedereen die vastloopt in bepaalde patronen/klanken, denk ook eens breder! Wat is een synoniem? Kan ik het woord omschrijven of opschrijven? Kan ik het woord uitbeelden of laat ik non-verbaal zien wat ik bedoel? Blijf niet stilstaan bij de klanken die niet lukken, maar leg de nadruk op wat wel lukt. Oftewel: communicatie is meer dan alleen klanken correct uit kunnen spreken. Communiceer in de breedste zin van het woord!”
Bekijk hieronder de presentatie van Lisette van der Molen tijdens het webinar op 20 november 2021. Lisette vertelt over de problemen die op het gebied van spreken, eten en drinken kunnen ontstaan na de behandeling in het hoofd-halsgebied.
