Het is goed om in beweging te blijven, dat weten we allemaal, maar wat kunt u het beste doen bij de specifieke problemen die u tegenkomt? Misschien kan gespecialiseerde fysiotherapie iets voor u betekenen.
Doorbreek de spiraal
Misschien heeft u het zelf ook ervaren, door medische behandeling kunt u sneller vermoeid zijn of minder zin hebben om te gaan bewegen. Het is echter belangrijk om voor, tijdens en na de behandeling zoveel mogelijk actief te blijven, of juist te starten met bewegen of sporten. Onderzoek naar het effect van inactiviteit of bedrust op spierkracht laat zien dat iedere week die u op bed ligt de spieren met 5% in volume afnemen. Minder beweging kan zorgen voor een neerwaartse spiraal die we samen met u het liefst doorbreken.
KvL= kwaliteit van leven bron: KWF
Het belang van blijven bewegen voor, tijdens en na medische behandeling wordt met steeds meer wetenschappelijk onderzoek onderbouwd. Iedereen kent bijvoorbeeld het Alpe d’HuZes-evenement dat geld binnenhaalt om onder andere onderzoek te doen naar beweegprogramma’s voor mensen met kanker. Rondom hoofd-halsoncologie is nog relatief weinig onderzoek gedaan, maar het reeds uitgevoerde onderzoek laat een positief effect zien van bewegen en sporten op de kwaliteit van leven, het lichamelijk functioneren en de veelvoorkomende vermoeidheid. Voor het doorbreken van de neerwaartse spiraal is het goed om te weten wat u kunt doen, of dit veilig is en waar u terecht kunt voor goede begeleiding.
Veilig bewegen en sporten
In principe is bewegen in het dagelijks leven, zoals wandelen en fietsen (minimaal 30 minuten), altijd goed om te doen. Doe iets wat u leuk vindt, maak een wandeling met uw hond of ga winkelen, dan is de kans dat u het volhoudt veel groter. Als u een gericht trainingsprogramma bij een fysiotherapeut wilt volgen, overleg dit dan altijd eerst met de behandelend specialist of huisarts. Eventuele andere aandoeningen kunnen een rol spelen bij uw trainbaarheid. Denk aan hart- en vaatziekten, longaandoeningen, diabetes. Maar vooral chemoradiotherapie of chirurgie kunnen gevolgen hebben. Misschien moet u eerst een inspanningstest doen om te bepalen of u veilig kunt trainen en op welk niveau u kunt trainen.
Schouder en nekklachten
Na het ondergaan van een operatie in het hoofd-halsgebied komen nek- en schouderklachten relatief vaak voor. Bij patiënten die een halsklierdissectie hebben ondergaan zijn schouderklachten vaak te wijten aan een beschadiging of het doorsnijden van de zenuw die naar het bovenste tweederde deel van de monnikskapspier gaat. De behandelend arts en fysiotherapeut weten of de zenuw nog kan herstellen. Wanneer de zenuw is uitgevallen, staat de schouder vaak lager, het schouderblad kan gaan ‘vleugelen’ en u kunt problemen hebben bij het bewegen boven uw macht. Een kopje uit het bovenste kastje pakken of een blouse aantrekken gaat moeilijker of met pijn. Nekklachten komen vaak voor door een andere voorkeurshouding van het hoofd, door pijn of stugheid van het operatiegebied. Nek- en schouderklachten zijn bij uitstek het vakgebied van de gespecialiseerde fysiotherapeut zoals de oncologie fysiotherapeut.
Beperkte mondopening
Een beperkte mondopening kan voor, gedurende en na de medische behandeling ontstaan. De operatie kan leiden tot pijn en littekenweefsel en radiotherapie tot verharding van het bestraalde gebied. Hierdoor kan de mond niet meer zo ver open als voorheen. U kunt dit controleren door te kijken of drie vingers op elkaar tussen de boven- en ondertanden passen. U kunt dit ook meten door met een kleine liniaal de afstand tussen de tanden onder en boven te meten. Als deze afstand minder is dan 35mm (of als u geen tanden heeft 45mm) dan is de mondopening beperkt. Voor eten en praten, en natuurlijk ook voor goede mondzorg, is het belangrijk dat u uw mond ver genoeg kunt openen. Een gespecialiseerd fysiotherapeut, de orofaciaal fysiotherapeut, kan u helpen de mondopening weer te vergroten, met oefeningen, advies of het rekken met spatels, rubber stopjes of een oefenapparaat (TheraBite®).
Kauwfunctie
De operatie, al dan niet in combinatie met bestraling, kan ervoor zorgen dat u minder goed kunt kauwen. Dit zorgt voor problemen met eten en maakt dat u kiest voor een ander type eten. Minder en anders eten kan er toe leiden dat u minder voedingsstoffen binnen krijgt en gewicht verliest. Een orofaciaal fysiotherapeut kan u helpen de kauwfunctie te verbeteren door de bewegelijkheid van uw kauwspieren en het kaakgewricht te trainen. Dit in nauwe samenwerking met een diëtist voor een persoonlijk voedingsadvies en een logopedist voor sliktraining.
Lymfe-oedeem
Lymfe-oedeem (vochtophoping) presenteert zich vaak enkele weken na de operatie of radiotherapie als een zwelling in de hals, het gezicht of de mond die niet vanzelf vermindert. Het verwijderen van lymfeklieren, het doorsnijden van lymfebanen en druk op klieren en vaten kunnen hiervan de oorzaak zijn. Het lymfevocht kan niet weg en hoopt zich op. Een gespecialiseerde fysiotherapeut of huidtherapeut kan door middel van lymfemassage, lymfetape en gerichte oefentherapie het lymfe-oedeem weer door het lichaam laten afvoeren.
Aangezichtsverlamming
Na een operatie in het hoofd-halsgebied kan het zijn dat een deel of de hele aangezichtszenuw uitvalt. Dit is vooral het geval bij patiënten waarbij de tumor zich bevindt in het verloop van de zenuw, bijvoorbeeld als de tumor in de speekselklier van de wang is gelokaliseerd. Bij een halsklierdissectie zien we soms dat de onderlip aan één zijde wat omhoog staat en dat diegene vaker op de lip bijt als gevolg van de uitval van één takje van de aangezichtszenuw. Als er herstel mogelijk is kan ook dit ondersteund worden door een orofaciaal fysiotherapeut.
Waar vind ik een gespecialiseerde fysiotherapeut?
Hoofd- hals oncologische centra
Wanneer u onder controle of behandeling bent bij één van de acht hoofd-hals oncologische centra of hun prefered partners, kunt u op verwijzing van uw behandelend arts terecht bij een gespecialiseerd fysiotherapeut. Drie hoofd-hals oncologische centra (Radboudumc, UMC Utrecht en het AVL) hebben multidisciplinaire poliklinische revalidatieteams voor hoofd-halsoncologie.
Oncologie fysiotherapie
Op verwijzing, of ook op eigen initiatief kunt u naar een oncologie fysiotherapeut bij u in de buurt. Oncologie fysiotherapie is een nieuwe specialisatie binnen de reguliere fysiotherapie. Deze fysiotherapie richt zich specifiek op het behandelen van bewegingsproblemen als gevolg van de ziekte zelf of als gevolg van de medische behandeling. Voorbeelden van problemen zijn pijn, spanningsklachten, stug littekenweefsel, huidveranderingen, bewegingsproblemen van gewrichten en spieren, lymfoedeem, spierzwakte, conditieverlies en vermoeidheid. Een oncologie fysiotherapeut bij u in de buurt kunt u vinden op nvfl.fysionet.nl
Orofaciale fysiotherapie
De orofaciaal fysiotherapeut is een gespecialiseerd fysiotherapeut die helpt bij gezondheidsproblemen die te maken hebben met het niet goed functioneren van spieren en gewrichten in het hoofd- halsgebied en het kauwstelsel. Deze gespecialiseerde fysiotherapeut kan u helpen bij problemen van nek en schouder, met een beperkte mondopening, een aangezichtsverlamming en bijvoorbeeld problemen bij eten of kauwen. Een orofaciaal fysiotherapeut bij u in de buurt kunt u vinden op nvof.nl
